کد مطلب:182692 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:130
گذشت؛ گواراترین جرعه
برخوردهای اجتماعی انسان همراه با انواع چالش ها، نادیده انگاشتن حقوق یكدیگر است. می توان گفت هیچ انسان اجتماعی نیست كه برخی از حقوق خویش را زیر پای افراد ناهنجار مشاهده ننماید. در این میان فرزانگان و پیشوایان دینی بیش از دیگران مورد ستم قرار می گیرند! آنان كه خود مراقبند تا كوچك ترین حقی از هم نوعان خود، نادیده انگاشته نشود، لیكن بزرگ ترین حقوق اجتماعی و فردی آنان هماره مورد تهاجم قرار می گیرد.
بسیاری از انسان ها در برابر این موضوع چالشگری نموده و در صدد احیای حقوق خویش می شوند. مقابله به مثل می نمایند و یا ناهنجاری افزون تر از آن می آفرینند. لیكن انسان های فرزانه با چشم پوشی از حقوق خویش و گذشت و عفو از ناهنجاری افراد زمینه ی سازندگی و تربیت دیگران را فراهم می سازند.
در این راستا سیره و روش امامان معصوم از همگان شفاف تر می درخشد. آنان كه تربیت یافتگان الهی و پای بند به رهنمود قرآن می باشند، و الكاظمین الغیظ و العافین عن الناس [1] «فروبرندگان خشم و
[ صفحه 101]
چشم پوشان از لغزش.» اینان این ارزش را معیار ترابط اجتماعی خویش قرار داده كه خشم خویش را فروبرند تا آن گونه كه زمینه كینه توزی از فرد ناهنجار زدوده شود و باعث گردش و تحول وی گردد. تا آنجا كه با گذشت و عفو دشمن كینه توز به دوست صمیم و حمیم گردش نماید، ادفع بالتی هی احسن فاذا الذی بینك و بینه عداوة كأنه ولی حمیم. [2] «رفتار ناپسند را با رفتار پسندیده پاسخ ده، آنگاه بین شما و آن كسی كه كینه توزی بود، صمیمیت برقرار می گردد».
سیدالساجدین علیه السلام همواره از سوی حكام اموی مورد آزار بود. هشام بن اسماعیل، كارگزار امویان، ستم های فراوان بر حضرت روا داشت. هنگامی كه ولید وی را عزل كرد، دستور داد وی را در میدان شهر در اختیار مردم قرار دهند تا هر كس می خواهد از وی انتقام گیرد. وی چون بیشترین ستم را بر علی بن الحسین علیه السلام روا داشته بود، بیشترین هراس را از انتقام حضرت به دل داشت. امام سجاد علیه السلام همراه یاران خویش از كنار وی عبور می نماید. امام نه تنها از وی انتقام نمی گیرد، بلكه به یاران خویش نیز دستور می دهد حتی كوچك ترین تندخویی و سخن ناشایست به وی ابراز ننمایند! بعد از عبور امام با همراهانش، هشام بن اسماعیل آن گونه از برخورد كریمانه حضرت متأثر شده كه فریاد می آورد: الله یعلم حیث یجعل رسالته. [3] «خدا آگاه است منصب رسالت را در چه كسی قرار دهد».
فردی در خانه حضرت آمده و حضرت را مورد شتم و ناسزا قرار می دهد، هنگامی كه برمی گردد حضرت با همراهان خویش به در منزل
[ صفحه 102]
وی مراجعه می نماید، كه همه در این اندیشه بودند كه درصدد انتقام می باشد. وقتی شخص را از منزل فرامی خواند، به وی می گوید آنچه از ناسزا به من گفتی، اگر درست باشد خدای مرا ببخشد و اگر نادرست است خدای تو را مورد مغفرت قرار دهد. این برخورد حضرت موجب می شود كه آن شخص شیفته حضرت شده و صورت حضرت را ببوسد و بگوید آنچه من گفتم تو شایسته آن نبودی، بلكه خویش به آن سزاوارترم. [4] .
كنیز حضرت در حالی كه آب می ریخت و حضرت وضو می گرفت، آفتابه از دست وی افتاد، صورت حضرت را زخم می كند، كنیز زیرك آیه و الكاظمین الغیظ را به زبان می آورد؛ حضرت می فرماید، خشم خویش را فروبردم، آنگاه بخش دیگر آیه را تلاوت می كند كه والعافین عن الناس، حضرت می فرماید از تو گذشت كردم، سپس قسمت پایانی آیه را قرائت می كند كه و الله یحب المحسنین، [5] حضرت می فرماید: تو را آزاد كردم، اذهبی فانت حرة. [6] .
در مراسم مهمانی در اثر عجله یكی از خادمان حضرت، ظرف آشپزی را بر فرزند حضرت افكنده و فرزند حضرت كشته می شود. خادم متحیر و هراسان از كار خویش در كناری می ایستد. سید الساجدین علیه السلام نخست وی را آزاد می سازد، آنگاه به تجهیز (غسل و كفن و دفن) فرزند خویش می پردازد! [7] .
[ صفحه 103]
امام سجاد علیه السلام در ماه مبارك رمضان كنیزها و بنده های خود را هیچ گونه تنبیه نمی نمود. لغزش های آنان را یادداشت می كرد. در پایان ماه مبارك آن را گرد می آورد، لغزش های آنان را به آنان تذكر می داد. آنگاه می فرمود من از تمام لغزش های شما گذشتم، شما نیز از خدای سبحان بخواهید تا لغزش های مرا درگذرد. [8] پیام این رفتار بر همگان متوجه است به ویژه آنان كه لغزش های دیگران را ثبت می كنند تا به رخ آنان بكشند و آنان كه لغزش های دیگران را به خاطر می سپارند تا مقابله به مثل نمایند. حضرت لغزش ها را یادداشت می كند تا از آنان درگذرد. سید الساجدین علیه السلام این گونه آسان از لغزش ها می گذرد. از این نمونه ها در زندگی سراسر نور حضرت فراوان است.
این گونه است كه بر كام علی بن الحسین علیه السلام شیرین ترین جرعه فروبردن خشم و گذشت از خطای خطاكار است، ما تجرعت من جرعة احب الی من جرعة غیظ الا اكافی بها صاحبها. [9] «هیچ جرعه ای گواراتر از نوشیدن جرعه غیظ و غضبی كه بتوانم صاحب آن را مجازات نمایم، نیست.» از این جهت عفو و گذشت گواراترین جرعه بر كام علی بن الحسین علیه السلام است.
بسیاری از انسان ها در برابر این موضوع چالشگری نموده و در صدد احیای حقوق خویش می شوند. مقابله به مثل می نمایند و یا ناهنجاری افزون تر از آن می آفرینند. لیكن انسان های فرزانه با چشم پوشی از حقوق خویش و گذشت و عفو از ناهنجاری افراد زمینه ی سازندگی و تربیت دیگران را فراهم می سازند.
در این راستا سیره و روش امامان معصوم از همگان شفاف تر می درخشد. آنان كه تربیت یافتگان الهی و پای بند به رهنمود قرآن می باشند، و الكاظمین الغیظ و العافین عن الناس [1] «فروبرندگان خشم و
[ صفحه 101]
چشم پوشان از لغزش.» اینان این ارزش را معیار ترابط اجتماعی خویش قرار داده كه خشم خویش را فروبرند تا آن گونه كه زمینه كینه توزی از فرد ناهنجار زدوده شود و باعث گردش و تحول وی گردد. تا آنجا كه با گذشت و عفو دشمن كینه توز به دوست صمیم و حمیم گردش نماید، ادفع بالتی هی احسن فاذا الذی بینك و بینه عداوة كأنه ولی حمیم. [2] «رفتار ناپسند را با رفتار پسندیده پاسخ ده، آنگاه بین شما و آن كسی كه كینه توزی بود، صمیمیت برقرار می گردد».
سیدالساجدین علیه السلام همواره از سوی حكام اموی مورد آزار بود. هشام بن اسماعیل، كارگزار امویان، ستم های فراوان بر حضرت روا داشت. هنگامی كه ولید وی را عزل كرد، دستور داد وی را در میدان شهر در اختیار مردم قرار دهند تا هر كس می خواهد از وی انتقام گیرد. وی چون بیشترین ستم را بر علی بن الحسین علیه السلام روا داشته بود، بیشترین هراس را از انتقام حضرت به دل داشت. امام سجاد علیه السلام همراه یاران خویش از كنار وی عبور می نماید. امام نه تنها از وی انتقام نمی گیرد، بلكه به یاران خویش نیز دستور می دهد حتی كوچك ترین تندخویی و سخن ناشایست به وی ابراز ننمایند! بعد از عبور امام با همراهانش، هشام بن اسماعیل آن گونه از برخورد كریمانه حضرت متأثر شده كه فریاد می آورد: الله یعلم حیث یجعل رسالته. [3] «خدا آگاه است منصب رسالت را در چه كسی قرار دهد».
فردی در خانه حضرت آمده و حضرت را مورد شتم و ناسزا قرار می دهد، هنگامی كه برمی گردد حضرت با همراهان خویش به در منزل
[ صفحه 102]
وی مراجعه می نماید، كه همه در این اندیشه بودند كه درصدد انتقام می باشد. وقتی شخص را از منزل فرامی خواند، به وی می گوید آنچه از ناسزا به من گفتی، اگر درست باشد خدای مرا ببخشد و اگر نادرست است خدای تو را مورد مغفرت قرار دهد. این برخورد حضرت موجب می شود كه آن شخص شیفته حضرت شده و صورت حضرت را ببوسد و بگوید آنچه من گفتم تو شایسته آن نبودی، بلكه خویش به آن سزاوارترم. [4] .
كنیز حضرت در حالی كه آب می ریخت و حضرت وضو می گرفت، آفتابه از دست وی افتاد، صورت حضرت را زخم می كند، كنیز زیرك آیه و الكاظمین الغیظ را به زبان می آورد؛ حضرت می فرماید، خشم خویش را فروبردم، آنگاه بخش دیگر آیه را تلاوت می كند كه والعافین عن الناس، حضرت می فرماید از تو گذشت كردم، سپس قسمت پایانی آیه را قرائت می كند كه و الله یحب المحسنین، [5] حضرت می فرماید: تو را آزاد كردم، اذهبی فانت حرة. [6] .
در مراسم مهمانی در اثر عجله یكی از خادمان حضرت، ظرف آشپزی را بر فرزند حضرت افكنده و فرزند حضرت كشته می شود. خادم متحیر و هراسان از كار خویش در كناری می ایستد. سید الساجدین علیه السلام نخست وی را آزاد می سازد، آنگاه به تجهیز (غسل و كفن و دفن) فرزند خویش می پردازد! [7] .
[ صفحه 103]
امام سجاد علیه السلام در ماه مبارك رمضان كنیزها و بنده های خود را هیچ گونه تنبیه نمی نمود. لغزش های آنان را یادداشت می كرد. در پایان ماه مبارك آن را گرد می آورد، لغزش های آنان را به آنان تذكر می داد. آنگاه می فرمود من از تمام لغزش های شما گذشتم، شما نیز از خدای سبحان بخواهید تا لغزش های مرا درگذرد. [8] پیام این رفتار بر همگان متوجه است به ویژه آنان كه لغزش های دیگران را ثبت می كنند تا به رخ آنان بكشند و آنان كه لغزش های دیگران را به خاطر می سپارند تا مقابله به مثل نمایند. حضرت لغزش ها را یادداشت می كند تا از آنان درگذرد. سید الساجدین علیه السلام این گونه آسان از لغزش ها می گذرد. از این نمونه ها در زندگی سراسر نور حضرت فراوان است.
این گونه است كه بر كام علی بن الحسین علیه السلام شیرین ترین جرعه فروبردن خشم و گذشت از خطای خطاكار است، ما تجرعت من جرعة احب الی من جرعة غیظ الا اكافی بها صاحبها. [9] «هیچ جرعه ای گواراتر از نوشیدن جرعه غیظ و غضبی كه بتوانم صاحب آن را مجازات نمایم، نیست.» از این جهت عفو و گذشت گواراترین جرعه بر كام علی بن الحسین علیه السلام است.
[1] آل عمران، 134.
[2] فصلت، 34.
[3] ارشاد، ج 2، ص 147، مناقب، ج 4، ص 177.
[4] ارشاد، ج 2، ص 145.
[5] آل عمران، 134.
[6] ارشاد، ج 2، 146.
[7] كشف الغمه، ج 2، ص 287.
[8] بحار، ج 46، ص 104.
[9] كافي، ج 2، ص 83، ج 46، ص 102.